Soğan Ekimi Gereksinimleri

Soğan, sıcaklığa karşı oldukça dayanıklıdır. Tohumlar ve soğanlar 3-5℃'de yavaşça çimlenebilir, büyüme hızı ise 12℃'de artar. Fidan gelişimi için ideal sıcaklık 12-20℃, yaprak gelişimi için 18-20℃ ve soğan gelişimi için 20-26℃'dir. Sağlam fidanlar, sıcaklık 6-7℃'ye kadar olan değerlere dayanabilir. Soğanların şişmesi daha yüksek sıcaklıklar gerektirir; 15℃'nin altında şişeme gerçekleşmez ve en iyi 21-27℃'de büyürler. Aşırı yüksek sıcaklıklar, büyümenin azalmasına ve dormansının başlamasına neden olabilir.

Soğan uzun gün bitkisidir ve soğan şişme döneminde ve çiçeklenme döneminde 14 saatten fazla aydınlık süreye ihtiyaç duyar. Yüksek sıcaklık ve kısa gün koşullarında yalnızca yapraklar büyür ve soğan oluşmaz. Soğan için uygun ışık şiddeti 20.000 ila 40.000 lüx arasındadır.

Soğan yapraklarının doku yapısı nispeten kuraklığa dayanıklıdır ancak kök emme kapasiteleri zayıftır. Yüksek verim elde edebilmek için daha yüksek toprak nemi gereklidir. Çimlenme döneminde yeterli toprak nemi, fidan çıkışı açısından faydalıdır. Serin mevsimlerde fidan dönemi boyunca kök ve yaprak gelişiminin dengeli olabilmesi için toprak nemli ancak suya doymuş olmamalıdır. Yaprak gelişimi ve soğan büyümesi dönemlerinde yeterli toprak nemi çok önemlidir; toprak nemi içeriği maksimum %85 oranına kadar çıkabilir. Sürgün çıkması döneminde toprak nemi uygun şekilde kontrol edilmeli, kuru ile nemli arası bir durumda tutulmalıdır ki bitki besinli gelişiminden sürgün çıkmasına yönelmesin. Çiçeklenme ve tohum olgunlaşma dönemlerinde ise toprak nemi yeterli olmalı, yerin nemli kalması sağlanarak tohum gelişimini teşvik etmelidir.

Elmalar, daha düşük hava neminde iyi yetişir. Soğan büyümesi ve çiçeklenme dönemlerinde kuru hava, hastalık riskini azaltabilir, verimi artırabilir ve kaliteyi iyileştirebilir. Çiçeklenme döneminde aşırı hava nemi veya yağış, anterlerin çatlamasına, polen canlılığının azalmasına ve dolayısıyla zayıf tozlaşma ile düşük meyve tutumu sonucuna yol açabilir.

Soğanlar toprağa karşı oldukça uyumlu olup genellikle organik maddece zengin, verimli ve gevşek nötral topraklarda en iyi şekilde gelişir. Kumlu tınlarda yüksek verim elde edilir; ancak killi tınlarda üretilen soğanlar daha dolgun, güzel renkli ve saklamaya müsaittir.

Soğanın kök sisteminin zayıf besin emme kapasitesi vardır ancak verimi yüksektir, bu nedenle bol besin koşulları gerekir. Soğanın her 1000 kilogramı için bitki, topraktan 2 kilogram azot, 0,8 kilogram fosfor ve 2,2 kilogram potasyum emmelidir. Normal toprak koşullarında, azot gübresi uygulaması verimi önemli ölçüde artırabilir; fosfor ve potasyum da takviye edilmelidir. Fidanlar fazla gübreye karşı dayanıklı değildir; aşırı gübreleme sap yanıklığına ve fidanın çürümesine yol açabilir. Yaprak gelişim aşamasında öncelikle azot gübresi uygulanırken, soğan büyüme aşamasında ise başlıca fosfor ve potasyum gübreleri kullanılır. Bakır, bor ve kükürt gibi mikro elementlerin uygulanması verimi önemli ölçüde artırabilir.

Soğanlar iki yıllık sebzeler olmakla birlikte ekimden hasada kadar geçen süre iklim koşullarına bağlı olarak değişiklik gösterir. Güney Çin'de soğanlar genellikle sonbaharda ekilir ve erken yaz mevsiminde hasat edilir. Yangtze Nehri Havzası'nda genelde sonbaharda ekilir, fideler kışı geçirerek sonraki yılın Mayıs veya Haziran ayında hasat edilir. Kuzeydoğu Çin'de ise daha çok ilkbaharda ekim yapılır ve hasat yaz sonunda gerçekleşir.

Ekimden hasata kadar sürenin tamamında, bitkinin yer üstü kısmı, yer altı kısmı ve soğanlarının gelişimi bölgesel ve iklimsel koşullardan etkilenir. Bu makale, Yangtze Nehri havzası örneği alınarak büyüme ve gelişme sürecinin temel özelliklerini tanıtmaktadır.

Fidan büyümesi için ekimden dikime ve kışlatmaya kadar olan dönem çok önemlidir. Tohumlar çimlendikten sonra sıcaklıklar yavaşça düşer ve gündüz saatleri kısalır. Kök sisteminin emme kapasitesi azalır; gövde üstü kısımlarda fotosentez yavaşlar ve bu da büyümenin azalmasına neden olur. Bu dönemde ideal sıcaklık yaklaşık 20°C'dir. 10°C'nin altında kök sistemi gelişmekte zorlanır, yaprak büyümesi ve farklılaşması yavaşlar. Ekimden dikime kadar geçen süre 50-60 gündür. Dikimden sonra kışlama dönemi boyunca hem gövde üstü hem de alt yapı en aza iner; bu yüzden fidanları dondan korumak önemlidir. Kök sistemi gövde üstü kısımlardan daha düşük sıcaklıklarda gelişir. Toprak sıcaklığı 10 cm derinlikte 5°C'ye ulaştığında kök sistemi gelişmeye başlayabilir. 10-15°C sıcaklık aralığı en uygunudur; 25°C'nin üzerindeki sıcaklıklar büyüme hızını azaltır.

Bu dönem, sıcaklıkların yükseldiği ilkbahar başlangıcından ampul yaprakları şişmeye başlamadan önceki döneme kadar uzanır ve bitkinin hem yer üstü hem de yer altı kısımları için hızlı bir büyüme zamanıdır. Genellikle mart sonu ile mayıs başı arasında gerçekleşir ve özellikle yaprak gelişimi açısından bitki için en hızlı büyüme evresini temsil eder. Bu aşama, yeni ince köklerin gelişmeye ve uzamaya devam ettiği, eski köklerin ise yavaş yavaş azaldığı dönemde olduğu için yüksek ampul verimi elde edilmesi açısından kök sisteminin oluşmasında önemli bir temel oluşturur.

Orta Mayıs'tan erken Haziran'a kadar sıcaklıkların artması ve gündüz saatlerinin uzamasıyla birlikte, bitkinin yer üstü kısmı büyümesini durdurur. Yapraklardaki besin maddeleri yaprak kılıflarına ve pul tabakalarına taşınır; bu da soğanların hızlı şekilde şişmesine neden olur. Bu dönemin sonuna gelindiğinde dış yapraklar kurur ve bitki çöker. Dış 1-3 tabaka puldaki besin maddeleri içeriye doğru kayar ve bitki sertleşerek deri kıvamında bir yapı kazanır. Bu süreçte hem gübreleme hem de sulama yoğunlaştırılmalı, soğan genişlemesini teşvik etmek gerekir. Bu arada yeni köklerin büyümesi devam etse de eski kökler hızla yaşlanır; bu yüzden toplam kök sayısında daha fazla artış olmaz. Kök faaliyetlerinin yaşlanması sebebiyle su alma kapasitesi düşer ve azot, fosfor ile potasyum alımı da azalır.

Yukarıda soğan yumrularının organ oluşum süreci ve gelişim aşamaları yer almaktadır. Tohum toplamak amacıyla kullanılacaksa, olgunlaşmış yumrular aynı yılın sonbaharında yeniden tarlaya dikilmelidir.

Soğanların doğal uykuya yatma süresi, yüksek sıcaklıklar, uzun günler ve kuraklık gibi olumsuz koşullara karşı gösterdikleri bir adaptasyon tepkisidir. Bu süre zarfında, çimlenme için uygun koşullar sağlansa bile soğan yumruları çimlenmez. Uyku süresinin uzunluğu, varyete türüne, uykuya yatma derecesine ve dış çevresel koşullara bağlı olarak genellikle 60-90 gün sürer. Doğal uykuyatma süresinin ardından eğer çevre koşulları elverişliyse yumrular çimlenir ve köklenmeye başlar.

Tohum üretimi için kullanılan aşılar dikildikten sonra düşük sıcaklık gereksinimlerini karşılar ve tarlada uzun gün koşullarına maruz kalırsa çiçek tomurcukları oluşur. Tohum bitkisinin hem uç (apikal) hem de yan tomurcukları çiçek tomurcuğu farklılaşmasına uğrayabilir olsa da, genç tomurcukların oluşum zamanlamalarının farklı olmasından dolayı sadece erken gelişen uç tomurcuk ve ona yakın tomurcuklar çiçek sapı oluşturabilir. Genellikle her bir aşı 2-5 adet çiçek sapı üretebilir. Aşının tabanındaki yan tomurcuklar ise çoğunlukla çiçek sapı oluşturamaz ve aşınlar ilkbaharda yüksek sıcaklık ve uzun günler altında oluştuğunda bitki zaten üreme büyümesi dönemine girmiş olur; besin maddeleri öncelikli olarak çiçeklenme ve meyve verme için kullanılır. Sonuç olarak, yeni oluşan aşılarda yeterli besin madde bulunmadığından organlar daha küçük ve pullar daha yumuşaktır. Çiçek açma ile tohum olgunluğuna ulaşma süresi tohum oluşma dönemini ifade eder. Soğanın çiçeklenme dönemi nispeten uzundur; çiçek açma ile tohumların olgunlaşması arasında 70-80 gün geçer.